Uroczystości pogrzebowe śp. Jana Sałapatka ps. „Orzeł”

5 maja br. w Jachówce  z honorami żegnany był Jan Sałapatek ps. Orzeł, żołnierz podziemia niepodległościowego. Przez lata miejsce jego pochówku było nieznane.

Jestem zaszczycona, że na zaproszenie rodziny zmarłego mogłam uczestniczyć w tych uroczystościach i w tej podniosłej chwili, kiedy bohater wrócił i został pochowany na rodzinnej ziemi. Dziękuję przede wszystkim Rodzinie i Instytutowi Pamięci Narodowej (Oddział w Krakowie) za zaproszenie, które było dla mnie zaszczytem.

Jan Sałapatek urodził się 2 maja 1923 r. w Jachówce w powiecie wadowickim. Z informacji IPN wynika, że podczas II wojny światowej trudnił się nielegalnym handlem cielętami i świniami. Prawdopodobnie od 1943 r. działał w konspiracji.

Wiosną 1946 r. wstąpił do oddziału partyzanckiego, stanowiącego część większej konspiracyjnej struktury o nazwie Grupa Operacyjna AK „Błyskawica”, dowodzonego przez ppor. Józefa Dudę „Dara” oraz ppor. Mieczysława Sobolewskiego „Pruta”. W oddziale występował pod pseudonimem „Orzeł”. Organizował zaopatrzenie, a ze względu na znakomitą znajomość terenu pełnił funkcję przewodnika oraz łącznika. Uczestniczył także w akcjach zbrojnych, m.in. w rozbiciu posterunku MO w Suchej (dziś Suchej Beskidzkiej) 1 maja 1946 r., w akcji na szosie zakopiańskiej 15 maja 1946 r., gdzie partyzancki zatrzymywali i rewidowali przejeżdżające samochody, oraz w ataku na posterunek MO w Sułkowicach 21 maja 1946 r., odpartym przez milicjantów.

Działając na terenie pow. wadowickiego i myślenickiego (a czasowo także w pow. nowotarskim) przeprowadził około stu akcji wymierzonych w funkcjonariuszy i współpracowników komunistycznej władzy. Uderzał też w lokalne urzędy i upaństwowione instytucje, sprzeciwiał się kolektywizacji wsi. Wymykał się przy tym kolejnym obławom w których uczestniczyło jednorazowo nawet 300 żołnierzy KBW. Jeszcze za życia jego postać owiana była legendą „beskidzkiego Janosika”, o którym snuto opowieści, często humorystyczne, jak wymyka się zasadzkom ubeków, a zdobytą podczas akcji żywność rozdaje najuboższym.

Jan Sałapatek „Orzeł” został ujęty 18 stycznia w wyniku prowokacji UB. Uderzony w głowę metalową rurką przez agenta UB Kazimierza Kubarka, trafił do szpitala więziennego w Krakowie, gdzie zmarł 29 stycznia 1955 r. Jego szczątki zagrzebano w tajemnicy na cmentarzu Rakowickim w Krakowie w grobie 40 rzędzie 15 kwatery LXXXVI. Odnaleziono je podczas prac poszukiwawczych IPN we wrześniu 2021 r.

W trakcie uroczystości pogrzebowych Jan Sałapatek został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Otrzymał również awans na stopień podporucznika.